Spis treści
Stwardnienie rozsiane (SM) jest dość częstą chorobą w naszej strefie klimatycznej. Dotyka osoby młode, szczególnie kobiety. Wiele różnych objawów neurologicznych może sugerować to schorzenie. Wywiad, badanie lekarskie i postawienie diagnozy otwiera wiele różnych możliwości leczenia tej przewlekłej choroby. Na szczęście w ostatnich latach wprowadzono liczne nowe programy lekowe zatrzymujące postęp SM. Im szybciej, tym skuteczniej można hamować powstawanie nowych obszarów demielinizacji układu nerwowego.
Czym jest stwardnienie rozsiane?
Stwardnienie rozsiane (SM) (łac. Sclerosis multiplex ) to przewlekle postępująca choroba układu nerwowego. Najczęściej objawia się tzw. rzutami (nagłym pogorszeniem stanu neurologicznego ze stopniowym powrotem jego funkcji, całkowitym lub częściowym). Choroba ta może też stopniowo uszkadzać obszary mózgu lub rdzenia kręgowego, co systematycznie pogarsza stan neurologiczny pacjenta.
Stwardnienie rozsiane jest diagnozowane zwykle u młodych kobiet, zazwyczaj nie jest dziedziczne, występuje stosunkowo często w naszej populacji (rasa biała, klimat umiarkowany). W zależności od rejonu geograficznego, choruje od 2 do 150 osób na 100 tys. mieszkańców.
W przebiegu choroby następuje wieloogniskowe uszkodzenie tkanki nerwowej na tle zapalno- demielinizacyjnym. daje to objawy kliniczne zależne od miejsca uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego np. zaburzenia widzenia, czucia, osłabienie siły mięśniowej kończyn, kłopoty z utrzymaniem równowagi, mówieniem. W dłuższym okresie trwania stwardnienia rozsianego, występują zaburzenia pamięci, nastroju, przewlekłe zmęczenie. Oczywiście mówimy tu o naturalnym przebiegu SM, nieuchronnie prowadzącym do niepełnosprawności (bez leczenie przyczynowego).
Przyjmuje się, że SM jest schorzeniem autoimmunologicznym (układ odpornościowy atakuje własną tkankę nerwową), ale w etiologii choroby mogą być ważne czynniki środowiskowe (np. nasłonecznienie, dieta, zanieczyszczenie środowiska), infekcje wirusowe czy uwarunkowania genetyczne.
Stwardnienie rozsiane – objawy
Objawy stwardnienia rozsianego są ściśle związane z miejscem i czasem występowania uszkodzenia tkanki nerwowej mózgu bądź rdzenia kręgowego.
W zależności od przebiegu choroby objawy mogą występować nagle i stopniowo ustępować ( całkowicie bądź częściowo) – postać rzutowo- remisyjna. Przebieg SM może być postępujący – stopniowo pogarszają się funkcje ośrodkowego układu nerwowego – postać pierwotnie postępująca. Choroba może też zacząć się w sposób rzutowo-remisyjny, a następnie stopniowo postępować – postać wtórnie postępująca.
Czyli ogólnie możemy przyjąć, że objawy SM mogą występować w sposób nagły (jako znaczne pogorszenie funkcji ośrodkowego układu nerwowego trwające powyżej dobry – kilka dni lub tygodni ze stopniowym ustępowaniem deficytów: całkowitym bądź częściowym) lub przewlekle postępujący.
Występowanie objawów jest wynikiem uszkodzeń mieliny w komórkach nerwowych, co upośledza transmisję sygnałów elektrycznych. W zależności od miejsca wystąpienia „zapalenia” i uszkodzenia mieliny (demielinizacji) wyróżniamy następujące obawy SM:
- Objawy ruchowe – niedowłady kończyn górnych bądź dolnych, zaburzenia mowy, przełykania, sztywność mięśni, drżenie
- Zaburzenia koordynacji ruchowej, zawroty
- Objawy czuciowe – zaburzenia czucia ułożenia, wibracji, bólu, dotyku, temperatury, wrażenie pieczenia, prądowania wzdłuż kręgosłupa przy przygięciu głowy do mostka (objaw Lhermitte’a)
- Zaburzenia widzenia (utrata widzenia, trudności w rozpoznawaniu barw), oczopląs, podwójne widzenie
- Zaburzenia w oddawania moczu bądź kału
- Zaburzenia pamięci, nastroju, przewlekłe zmęczenie.
W jaki sposób zdiagnozować SM?
Diagnostyka SM jest przeprowadzana przez specjalistę neurologa.
Choroba dotycząca ośrodkowego układu nerwowego, która dotyczy „rozsianych” miejscowo i czasowo uszkodzeń funkcji mózgu bądź rdzenia kręgowego nasuwa to rozpoznanie.
Najważniejszym badaniem potwierdzającym diagnozę stwardnienia rozsianego jest MRI mózgu z gadoliną (po podaniu której następuje tzw. wzmocnienie kontrastowe aktywnych – świeżych zmian zapalnych układu nerwowego). Jeżeli zostanie potwierdzone radiologicznie rozsiane w czasie i w różnych obszarach układu nerwowego uszkodzenie struktur mózgowia, nie ma wątpliwości, że pacjent choruje na stwardnienie rozsiane.
W trudnych diagnostycznie przypadkach można wykonać punkcję lędźwiową bądź badanie tzw. potencjałów wywołanych.
Jaka jest skuteczność obecnych form diagnostyki stwardnienia rozsianego?
Ponieważ SM dotyczy zazwyczaj nagłego zachorowania wśród młodych dorosłych, w trybie pilnym powinni oni odbyć konsultację u specjalisty neurologa.
Obecnie mamy szeroki dostęp do pracowni rezonansu magnetycznego, więc rozpoznanie powinno być stawiane stosunkowo szybko od początku wystąpienia objawów choroby. Tylko nieliczne osoby wymagają hospitalizacji – w szpitalu w niejasnych diagnostyczne przypadkach pobierany jest płyn mózgowo-rdzeniowy, który wykazuje cechy charakterystyczne dla stwardnienia rozsianego (np. Obecność tzw. prążków oligoklonalnych). Ambulatoryjnie ( bez konieczności pobytu w szpitalu ), można wykonać badanie wzrokowych potencjałów wywołanych.
Analiza tych badań wymaga wiedzy z zakresu neurologii, aby z pełnym przekonaniem postawić rozpoznanie stwardnienia rozsianego.
Kto powinien poddać się diagnozie na obecność SM?
Diagnostyce SM powinien poddać się każdy, u którego wystąpiło znaczne pogorszenie funkcji układu nerwowego (bez infekcji, gorączki czy znacznego stresu), trwające co najmniej 24 godzin. Najczęściej schorzenie zaczyna się nagłymi zaburzeniami widzenia jednego oka z upośledzeniem rozpoznawania barw lub niedowładami kończyn.
Zazwyczaj początek choroby to 20-40 rok życia. SM częściej występuje u kobiet (K:M – 3:2).
Ważne jest szybkie skontaktowanie się z lekarzem neurologiem, który wykluczy inne schorzenia układu nerwowego i przeprowadzi diagnostykę potwierdzająca SM. Obecnie uważa się, że szybkie rozpoznanie choroby i włączenie leczenia immunomodulującego jest wskazane, ze względu na ryzyko występowania niepełnosprawności w przypadku nieleczonego stwardnienia rozsianego.
Kolejny krok po skutecznej diagnostyce stwardnienia rozsianego
Kiedy specjalista neurolog postawi diagnozę stwardnienia rozsianego, często czujemy bezradność. Należy jednak zaznaczyć, że obecnie choroba może być skutecznie leczona. Kiedy zastosujemy leczenie modyfikujące naturalny przebieg schorzenia, może dojść do remisji stwardnienia rozsianego. Wtedy rzuty ani przewlekły postęp choroby nie będą występować.
W Polsce w ramach tzw. programów lekowych są dostępne tzw. terapie imunomodelujące. W pierwszym rzucie takiego leczenia przyczynowego mamy do wyboru leki podawane doustnie bądź w iniekcjach. Jeżeli nie zahamują one przebiegu stwardnienia rozsianego (co sprawdza się badaniem MRI w mózgu – czy nie ma nowych „ognisk” choroby), włączane są leki o silniejszym działaniu(II i III rzutu). Jeżeli dojdzie do wystąpienia rzutu, pacjent zazwyczaj wymaga pobytu w oddziale neurologii, gdzie otrzymuje dożylnie silne leki przeciwzapalne. Takie postępowanie przyspiesza remisję rzutu, czyli powrót do sprawności.
Jeżeli występują: sztywność mięśni, zaburzenia zwieraczy (trudności w oddawaniu moczu bądź stolca), wahania nastroju, zaburzenia pamięci czy zespół przewlekłego zmęczenia, włączane jest w poradni neurologicznej leczenie objawowe.
Wszystkie treści na tej stronie mają charakter informacyjny, nie gwarantują identycznych efektów u każdego leczonego pacjenta i nie stanowią oferty handlowej w rozumieniu art. 66 §1 Kodeksu Cywilnego.